Geçen haftaki makalemde dile getirdim, Amed’de kitap fuarına yeni çıkan “Diriliş – Vejin” için imza günüm var demiştim. Konya’dan Ankara’ya, Ankara’dan Batman’a, Batman’dan Amed’e uzun bir yol katlettim. Niyet kitap fuarında kitap imzalamakla birlikte bir senedir görmediğim tarihi şehri bir kez daha doyasıya gezmek, görmekti. 1965 – 1968 yıllarında okuduğum tarihi şehirde nostalji yapmak, 47 yıl sonrasının Amed ( Diyarbakır) anılarımı tazelemek, şehrin havasını içime doyasıya çekmekti.

Doğrusu imza gününü görev bilip geldiğime isabetli bir karar verdiğimi kanaat getirdim. Amed (Diyarbakır) şehrinde geçirdiğim iki gün sonunda memnun, mutlu oldum. Nedenini soracak olursanız nostaljinin yanı sıra 07 Haziran 2015 seçimleri arifesinde Kürd coğrafyasının kalbi Amed’de siyasi açıdan önemli veriler elde ettim.

Gazi, İzzet Paşa, İnönü, Melik Ahmet ( Mergahmet)Caddelerinden; Mardin, Urfa, Çift ve Dağ Kapılarına. Sur içinde küçeler (sokaklar), Nebi Camiden, Ulu camiye; Keldani Mor klisesinden Ermeni Sırp Griagos kilisesine; Hasan Paşa Hanı’ndan Diyarbakır evlerine, Müzelerden Dengbej evlerine varana dek çarşı, pazar, cami, han, hamam, saray saatler boyu gezdim. Yorulduğumda her 50 metrede bir kahvelerin küçük kürsülerine çömelerek dinlendim.

Kendi rehberim kendim olan kale içi turda esnafla, memurla, köylüyle, sanatkar, tüccar, işçi, gazeteci, doktor, mühendis, öğrenci; yaşlı, genç, erkek, kadın; şehirli, yerli yabancı onlarca insanla konuştum, sohbet ettim. Seçimin nabzını, seçmenin tavrını yokladım.

En dobra, en dost, en doğru tek kelimelik kısa ve harika cevabı çiftçilik yapan bir köylüden aldım. Kürdçe esprili söylemi ve şivesi ile konuştuğum bütün insanlara tercüme olan ana fikir bir cevap verdi. Dedi ki, “Biraye delal, eger ‘dizi’ tine be eme li serkefin” Türkçe anlamı şöyledir: “ Güzel kardeşim eğer “hırsızlık” olmazsa başarırız” diyordu.

Bilmem uzun boylu yorumları, görüşleri, düşünceleri burada ifade etmeme gerek kaldı mı? 7 Haziran 2015 seçimlerinin çok öz tek kelimelik yorumunu tek gün okula gitmeyen, okuma yazması olmayan sade köylü vatandaş yaptı ne diyebilirdim ki!!..

DENGBEJ U STRANVAN

Diyarbakır sur içi özel turumda çocukken babamın bana aşıladığı, yaptıkları sözlü Kürd tarihi işlevi ile çok önemsediğim “Dengbej” özlemimi gidermek için önemli uğrak yerlerinden biri de “Mala Dengbeja – Dengbejler evi” ziyaret etmem oldu. Beni görüntüsü ile 35’lik ( gerçekte 78 yaşında) 1928 doğumlu dengbej Mıxemed Şerif’e Farkin’i (Silvan’lı Mehmet Şerif Çoşuk) karşıladı.

Şerif’e Farkin’i mala dengbejlerin avlusuna girdiğimde benim için bir dörtlük söyledi. O an pek bir anlam vermedim. Babası, annesi, 7 kardeşi dengbej Şerif’in öz ve üvey annesinden 21 erkek, 13 kız kardeşi olduğunu söylediğinde doğrusu içimden abartıyor dedim. Vakta ki 2011 yılında Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin çıkardığı “Antolojiya Dengbejan” kitapçığında Evdil Kadir’e Derveş bölümünde babasının öz geçmişini okuduğumda ağzım açık kaldı. Meğer babası iki eşinden 34 çocuk babası olmuş. Doğrusu 1921 – 2003 yılları arasında 82 yıl yaşayan baba dengbeji tanımak isterdim.

Sohbetimiz arasında Dengbej Şerif bir soru sordu ve sorunun cevabını da yine kendisi verdi. Dedi ki; “Dengbej nedir? Stranvan nedir?” biliyor musun?

Cevap vermeme fırsat vermeden devam etti:

Dengbej; söz yazarı, güfteci, şair, beste yapan, aynı zamanda seslendirendir.

Stranvan duyduğunu, öğrendiğini, ezberlediğini söyleyen, sanatçı yani seslendirendir.

Devam etti: “Çokça Dengbejler ve Stranvan’ın olduğu bir cemaatte bu soruyu sordular. Kimi teypten, kimi Erivan radyosundan, kimi başka bir stranvan ya da dengbejden öğrendiğini söyledi. Sıra bana geldiğinde ‘annem dengbejdi, annemin karnında 9 aylık iken söylediği stranları dinleyerek doğdum. Ben doğuştan dengbejim” dedim. Gerçek dengbejler doğuştan Allah vergisi dengbejlerdir.”

Bunu nasıl kanıtlarsın dediğimde gülümseyerek bana baktı ve söylemeye başladı:

Demu, devran çe buye; min nizan bu go lavike Cimelini Ji Kercevse rabuya li Konya’ye runiştiye. Min ji vire pirs u sual kiriye. Nave çend hep gazete ji minre gotiye. Min nizani bu go havkas kültüra vi zede buye. Min li bej nu bale vi mezekiriye ev brevere Kürdeki hakikiye.

Anlamı; An bu an, zaman bu zaman oluştu. Bilmiyordum Cümeylin’li delikanlı Gercüç’ten kalkmış, Konya’ya yerleşmiş. Ona birkaç soru sordum. Birkaç gazete adını söyledi. Bilemedim o kadar kültürünü geliştirdiğini. Onun boyuna pozuna baktım, meğer hakiki Kürd aydını imiş.

Dengbejliğini bu deyişi ile ispatlayan Şerif’e Farkini ile sohbetimize son vererek dengbejler avlusuna çıktık. Sırada dengbejlerin faslı vardı. Dengbej Şerif’e farkini, özellikle Haci Usif’e Fare söylediği stranları ve harika sesiyle Diyarbakır cadde, küçelerinde 8-9 saatı bulan yorgunluğumu giderdiklerini bilmem söylemem gerek var mı?