Diyarbakır’da son kitap fuarı TÜYAP organizasyonuyla 2019 yılı Eylül sonu ile Ekim başı itibariyle yapılmış ve dokuz gün sürmüştü. Fuar sonu tabloya bakıldığında 175 bin okurun fuara ilgi gösterdiği fuar yetkililerince telafuz edilmişti.

Anılan tarihten bu yana ülke çok badireler geçirdi. COVID-19 ve deprem ile birlikte süregelen ciddi ekonomik kriz üç yıl üstüste kitap fuarlarının yapılamamasını beraberinde getirdi. Hatta 2022’de fuarı yapma konusunda son düzlüğe girilmişken büyük yayınevlerinin ekonomik krizi gerekçe göstererek katılamaması üzerine de fuar iptal edilmişti.

Fuar yapılamamasının dördüncü yılında Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası’nın Mezopotamya Fuar ve Kongre Merkezi’ndeki mekânında “Diyarbakır Kitap Fuarı” yapılıyor. 

Size bu yazıyı fuarın yedinci gününde fuar merkezinin olanca yoğunluğu ve yedi gün boyunca kitaplar içinde ve kitap stantları arasında koşuştururken “iki ara bir derede” yazıyorum. (Siz bu yazıyı fuarın bitiminden bir gün önceki sabah okuyor olacaksınız).

Bu fuar bir geleneğin devamı niteliğinde. Önceki yıllarda TÜYAP yedi kitap fuarı yaptı. Arada adına “kent çatışmalı hâl” dönemi denilen 2015-16 yıllarında Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi iki “Amed Kitap Fuarı” yaptı. Bu vesileyle geçmişe baktığımızda dokuz kitap fuarı yapılmış oldu.

Bu açıdan 2023 kitap fuarını 10. Diyarbakır Kitap Fuarı olarak görmek ve okumak doğru olacak. Zaten fuarın ev sahibi olan Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Mehmet Kaya da fuar açılış konuşmasında bu realitenin altını çizdi. “Bölgeye hitap etmesi nedeniyle biz fuarımıza aslında Mezopotamya adını yakıştırmayı daha şık buluyoruz” dedi. Öyle de oldu zaten Fuar koordinasyonundan TSO Yönetim kurulu üyesi Faruk Korkmaz’ın seri müdahalesiyle bölgenin 11 ilinde tanıtımlar yapıldı/ yapılıyor fuar öncesi ve fuar süresince.

Diyarbakır Kitap Fuarı kentin seçimle işbaşına gelmiş belediyelerine irade yok sayılarak atanmış vali ve kaymakamlarca kayyımlar yönetimi gerçekliği ortamında yapılıyor. Daha önceleri belediyelerin ciddi katkı ve desteği ile şekillenen fuarın yükü çok büyük ölçüde bu yıl (2023) ev sahibi Ticaret Sanayi Odasının üzerinde kaldı. Fuar, merkezi Ankara’da olan Eylül Fuarcılık’ın teknik partnerliğiyle yürütülüyor.

Bu fuarın kimilerine göre belki detay sayılabilecek önemli bir arka plan mutfağı da var. Kimilerinin sandığı gibi bir kişinin ya da bir tek kurumun yönetip yaptığı bir fuar olmadı Diyarbakır Kitap Fuarı. 

Bölgede faaliyet yürüten yayıncılardan oluşan bir koordinasyon kurulunun fuar tarihinden üç ay önce başlayan ve kendi aralarında oluşturdukları aralarında Ticaret Odası temsilcilerinin de olduğu bir yürütme kurulu kolektifi ile yürütülerek şekillendi. Bu bir anlamıyla demokratik ve deneysel ortak iş yapma becerisinin de vücuda gelmiş hâli oldu.

Önceki (TÜYAP) kitap fuarlarında kenarda köşede getto gibi tuzluk-biberlik-şekerdanlık misali yan yana yerleştirilen Kürt yayınevleri bu fuarda alanın içine yayılarak yerleşti. Olması gereken ve doğru olan buydu. Malum fuarların bir anlamı da aynı işi yapanların yüz yüze yan yana durarak yeni ortaklıklar kurması değil miydi? Nitekim bunu bizzat gözlemledim. Fuar katılımcısı yayıncılar sıkça komşu yarenlikleri yapıyorlar. Bu da işin güzel tarafı tabii ki…

Fuarın açılış günü 2023 Diyarbakır kitap fuarının onur yazarı-konuğu Murathan Mungan kentin, bölgenin ve ülkenin gündemine çentik atan son kitabı "995 km"ye de göndermeler yaparak önemli bir konuşma yaptı. Salon hıncahınç doluydu. Konuşma sonrası dört saat süren kitap imzasında da binin üzerinde kitap imzaladı onur konuğu Murathan Mungan.

Söyleşi ve panellerle imza duyurularının Türkçe-Kürtçe olduğu iki dilli bir fuar Diyarbakır Kitap Fuarı. 

Gözlemlediğim ince bir detay fuarın en istikrarlı imzacı yazarı bilge kişilik biz Kürtlerin “Sarî Xoce”si İsmail Beşikçi Ağabey. Bir abide gibi kendi adıyla anılan stantlarında ve her günkü aynı yerinde oturup konuklarının sorularına cevap verip güzel tebessümüyle kitaplarını imzalıyor. Ben de öyle yaptım ama bir sürprizle; kitaplarımın arasında özenle koruduğum 1977 Komal Yayınevi ilk baskısı yarım asırlık “Kürtlerin Mecburi İskânı-Bilim Yöntemi” kitabını imzalattım kendisine…

Fuar ilk beş gününde en son 2019'daki dokuz günlük katılımını (175 bin) egale edip aşarak 200 binin üzerinde kitap okuruyla buluştu. İki günlük hafta sonu yoğunluğuyla fuar organizasyonu 400 bin katılımcı sayısını hedeflemiş.

Etnik kimlikler, inançlar, siyasetler daraltıcılığını öteleyerek katılım zenginliği eksenli ve kentin yüklü kurumsal temsiliyetinde köşe taşı olan Diyarbakır TSO bu fuar vesilesiyle bir kez daha alkışı ve teşekkürü hak ediyor.