İbrahim Genç

İbrahim Genç

Cumhuriyet demokrasi mi?

Cumhuriyet demokrasi mi?

Cumhuriyet’in ilanının 87. yıldönümü, ülkemizde çeşitli etkinliklerle kutlanırken yönetenlerin katındaki resepsiyon krizi ve kutlamalarda yan yana gelmemeye çalışan yöneticilerin soğuk duruşları ülkemizdeki fikir-duygu parçalanmasının fotoğrafı oldu adeta. Herkes Cumhuriyet’i kendi tekelinde görüp kendi oligarşisini kurmaya mı çalışıyor yoksa? Ne Hükümet’in ne Ana Muhalefet’in ve ne de Ordu’nun, kimsenin Cumhuriyet’e demokratik bir nitelik kazandırma gibi bir gayesi yok. Böyle olunca da Cumhuriyet, bu kesimlerin kendi otoritelerini dayatmaya çalıştığı bir yönetim haline gelme tehlikesiyle karşı karşıya kalıyor.

Cumhuriyet’in özünde “halkın hakimiyeti”nin olduğu vurgulansa da bunun sözde kalan bir şey olduğu-olabileceğini aklımızdan çıkarmamalıyız. Çünkü ülkemizde salt bir yönetim biçimi olarak cumhuriyet, demokrasi ve özgürlük olarak algılanıyor. Oysa bugün yönetim biçimi cumhuriyet olan birçok ülke, insan hakları ihlallerinin yaşandığı ve diktatörlüğün hakim olduğu ülkelerdir. Buna karşılık yönetim biçimi hâlâ krallık ya da meşrutikrallık olan birçok ülke, bizden çok önce demokrasiye geçmiş durumdalar.

Geçen yıllarda bir programda kendisini dinlediğim tarihçi Mete Tunçay da vurgulayarak cumhuriyet rejiminin tek başına demokrasi olmadığını ve cumhuriyetin en önemli getirisinin yönetimin babadan oğula geçmesi yöntemini kaldırması olduğunu belirtiyordu. Dolayısıyla cumhuriyet, yönetenlerin elinde olan bir devlet şeklidir. Bu yüzden de cumhuriyet, yönetenlerin elinde belli bir zümrenin ya da elitist bir kesimin kendi diktasını kurduğu bir yönetim haline gelme potansiyeli de taşıyor.

Açıkçası ben Mustafa Kemal’in bu eksikliğin farkında olduğuna inanıyorum. Ki bu yüzden Mustafa Kemal, çok çalışarak Cumhuriyet’in en ideal bir yönetim biçimi haline getirileceğini birçok sözünde vurguluyor. Tabi bunu başarıp başarmadığı tartışılabilir. Ama ortada bir farkındalığın olduğunu söyleyebilirim. Mustafa Kemal’in “Cumhuriyet rejimi demek, demokrasi sistemi ile devlet şekli demektir. Biz Cumhuriyeti kurduk, o on yaşını doldururken demokrasinin bütün icaplarını sırası geldikçe uygulamaya koymalıdır.” ifadesi de Cumhuriyet’in eksikliklerinin dile getirilmesi olarak algılanabilir.

En temelde cumhuriyetin tek başına demokrasi olmadığını söyleyebiliriz. Ama Fransa’da aydınlanma ile birlikte cumhuriyetin ortaya çıkması örneğinden hareketle cumhuriyetin demokrasiye gidiş yolunu açtığını-açabileceğini söyleyebiliriz. Bu nedenle cumhuriyet, halkın aydınlatılması için başvurulabilecek bir yönetim biçimi olabilir. Tabi bunun için de adalet ve eşitlik gibi kavramların cumhuriyette bulunması zorunludur. Aksi takdirde cumhuriyet, bir oligarşiye de evrilebilir.

İşte tam da bu noktada cumhuriyetten önce demokrasinin, yurttaşların yaşam biçimi haline gelmesi sağlanmalı. Çünkü cumhuriyet, devletin yönetim şeklidir sadece. Dolayısıyla devlet, iktidarını halkı sindirmek için kullanabilir. Ama bir ülkede demokrasi eğer bir yaşam biçimi haline gelmişse o ülkede cumhuriyet değil de krallık da olsa orada baskıcı iktidarlar tutunamaz.

Bu bağlamda değerlendirecek olursak ülkemizde Cumhuriyet’in, demokrasi temelinde işlediğini söyleyemeyiz. Bazı yurttaşlar eleştirel düşünmeden “Cumhuriyetle halk kendini yönetmeye başladı. Bundan iyi demokrasi mi olur?” diyebilirler. Ama ülkemizde uygulanagelen asimilasyon-inkar ve imha politikaları, askeri darbeler, insan hakları ihlalleri ve daha birçok neden Cumhuriyet’imizin eksikliklerinin olduğunu göstermektedir.

Ki bu sebeple de çeşitli kesimlerce dile getirilen “İkinci Cumhuriyet” ve “Demokratik Cumhuriyet” gibi ifadelerin tartışılması gerekiyor. Bu kavramlar, Cumhuriyet’i ortadan kaldırmak gibi bir amaç da taşımıyor. Bunların tartışılması ile Cumhuriyet’imizin içinin evrensel-güncel olanla doldurulması sağlanabilir ve Cumhuriyet’imiz daha da zenginleştirilebilir. Aksi takdirde oligarşik, baskıcı bir cumhuriyete gitmeyeceğimizin garantisi yok. Bu sebeple de tüm yurttaşlar olarak demokrasi bilincini bir yaşam biçimi haline getirmeli ve ülkemizin çağdaş değerlerle yeni dünyayla bütünleşmesini sağlamalıyız.

Cumhuriyet Bayramınız kutlu olsun!

Önceki ve Sonraki Yazılar
YAZIYA YORUM KAT
UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
3 Yorum
İbrahim Genç Arşivi